In de afgelopen jaren is kunstmatige intelligentie (AI) steeds prominenter geworden binnen het inkoopproces. De belofte van efficiëntie, objectiviteit en snelheid maakt AI een aantrekkelijke partner voor zowel opdrachtgevers als inschrijvers. Maar de introductie van AI brengt ook uitdagingen met zich mee die niet genegeerd kunnen worden. Dit opinieartikel werpt een kritische blik op de procedureel gegenereerde betrokkenheid van AI binnen inkoopprocessen, met bijzondere aandacht voor het risico op fouten en de mogelijke “wapenwedloop” tussen inschrijvers en opdrachtgevers.

Procedurele precisie: kansen en beperkingen

Een van de grootste voordelen van AI is de mogelijkheid om grote hoeveelheden gegevens te analyseren en complexe processen te automatiseren. AI kan worden ingezet om leveranciers objectief te beoordelen, contracten te beheren en risicofactoren te identificeren. Dit draagt bij aan transparantie en zorgt ervoor dat besluitvorming minder vatbaar is voor menselijke bias.

Tegelijkertijd is er een reële kans op fouten. AI-modellen zijn slechts zo goed als de gegevens waarop ze worden getraind. Een slechte datakwaliteit of een gebrek aan regelmatige controle kan leiden tot onjuiste conclusies, met potentieel verstrekkende gevolgen. Denk bijvoorbeeld aan het onterecht uitsluiten van een inschrijver of het toekennen van een opdracht aan een partij die niet aan de gestelde eisen voldoet. Het vertrouwen op AI zonder menselijke tussenkomst kan het risico vergroten dat fouten onopgemerkt blijven.

De wapenwedloop tussen inschrijvers en opdrachtgevers

Een ander fenomeen dat door de opkomst van AI wordt versterkt, is de dynamiek tussen inschrijvers en opdrachtgevers. In hun streven om de concurrentie voor te blijven, investeren inschrijvers in geavanceerde algoritmen en analysetools om hun biedingen te optimaliseren. Aan de andere kant proberen opdrachtgevers met behulp van AI juist deze strategieën te doorgronden en objectief te blijven in hun beoordeling.

Deze “wapenwedloop” kan leiden tot een steeds complexer speelveld waarin het menselijke aspect van inkoop naar de achtergrond verdwijnt. De vraag is of deze ontwikkeling daadwerkelijk bijdraagt aan betere resultaten, of dat het slechts leidt tot een verschuiving van middelen zonder wezenlijke verbetering. Bovendien bestaat het risico dat kleinere partijen, zonder toegang tot dezelfde technologische middelen, op achterstand worden gezet. Dit gaat in tegen het principe van een gelijk speelveld, dat juist in aanbestedingsprocessen centraal zou moeten staan.

Inspirerende initiatieven: een voorbeeld uit de praktijk

Holland Inkoop Professionals (HIP) laat zien hoe AI een waardevolle bondgenoot kan zijn binnen het inkoopproces. Door innovatieve tools zoals hun AI-gestuurde inkoopjurist Alex Procuro en het ontwikkelende AI-platform inkoper.io, ondersteunen zij professionals in het efficiënt uitvoeren van hun taken. Daarnaast bieden zij trainingen aan om inkoopprofessionals te helpen AI beter te begrijpen en toe te passen in hun werk.

Hoewel deze initiatieven veelbelovend zijn, is het duidelijk dat de ontwikkeling van AI in inkoop nog in de kinderschoenen staat. Er is nog veel werk te doen om de technologie verder te verfijnen en toegankelijk te maken voor een breder publiek. Desondanks wordt er snel vooruitgang geboekt, en de stappen die nu worden gezet, tonen het potentieel om inkoopprocessen fundamenteel te verbeteren.

Balans tussen mens en machine

AI biedt onmiskenbaar kansen voor het inkoopproces, maar het is cruciaal om een balans te vinden tussen mens en machine. AI mag nooit de enige besluitvormer zijn; menselijke controle en ethisch besef moeten centraal blijven staan. Dit betekent dat organisaties moeten investeren in het trainen van inkoopprofessionals om AI-systemen te begrijpen, te controleren en, waar nodig, ter discussie te stellen.

Daarnaast is transparantie essentieel. Zowel opdrachtgevers als inschrijvers moeten inzicht hebben in hoe AI wordt toegepast en welke factoren worden meegenomen in beslissingen. Alleen door openheid te bieden, kan het vertrouwen in AI binnen het inkoopproces worden gewaarborgd.

Conclusie

De introductie van AI in het inkoopproces biedt een unieke kans om processen efficiënter en objectiever te maken. Tegelijkertijd brengt het risico’s met zich mee die niet genegeerd mogen worden, zoals fouten door gebrekkige controle en de gevolgen van een technologische wapenwedloop. Het voorbeeld van Holland Inkoop Professionals laat zien dat AI op verantwoorde wijze kan worden ingezet, mits de juiste stappen worden genomen. Het is aan ons als professionals om deze technologie op een verantwoorde manier te benutten, met oog voor ethiek, transparantie en een gelijk speelveld. Alleen zo kunnen we ervoor zorgen dat AI een waardevolle toevoeging blijft, in plaats van een risicovolle substituut.